Hezkuntza Artistikoa: Rebeka Contin: 4. Kultura bisuala

Egun kultura bisualean murgildurik gaude, irudien munduan bizi gara. Ikus-kultura, bisuala den eta gugan eragina duen guztia da; izan ere, egun, irudiz inguratuta gaude, eta zer esanik ez haur txikiak. Egunerokotasunean, zuzenean nahiz zeharka, telebistan, interneten, aldizkarietan, komikietan, kaleko iragarkietan, horma-irudietan ... irudiak presente daude nonahi. Galdera da: ikusten dugun hori, eragina du gugan?

Haurrek marrazki bizidunak izugarri gustoko dituzte, baino irudi horien atzean balore, familia-eredu, klase sozial ezberdinak, kultura … daude, mezu bat transmititzen da, produktoreen interesen araberakoak, eta zeharkako modu batean, inplizituki, barneratzen dizkigutenak. Haurrentzako marrazki bizidunetan erabiltzen diren kolore, musika, eta gehienbat pertsonaiak erakargarriak dira, eta horiekin identifikatuta sentitzen dira, horren atzean dauden ideologia eta kultura barneratzen dituztelarik, nahiz eta konturatu ez; filosofo garikidea zen Derrida-rekin bat, en toda representacion hay unos poderes, eta horiek haurren nortasunak eraikitzen dituzte, gure esperientziatik abiatu eta oinarritu beharrean.

Haurrek orduak eta orduak ematen dituzte pantailaren aurrean. Nahiago dute etxean geratu, telebista ikusten, bideo-jokoekin dibertitzen, edota interneten nabigatzen, haien lagunekin milaka esperientzia eder bizi baino. Dagoeneko, ez dira guk haurrak gineneko haur berdinak; guk inoiz ez genuen etxera bueltatzeko ordua. Ehundaka abentura desberdinetan murgiltzen genituen gure buruak, eta horretarako ez genuen ezeren beharrik, natura aski zen. Herriko plazan geundelarik ere, aita-amak etxeko lehiotik entzuten genituen, etxera bueltatzeko ordua zela ohiukatzen, baino gu gure horretan jarraitzen genuen. Azkenean, haien aginduak ez betetzeagatik, hurrengo egunean etxetik ez ateratzearekin zigortzen gintuzten, eta hura zen gehien izorratu eta amorratzen gintuena, etxean gure aspergarritasuna amaigabea baitzen. Bizitako aparteko momentu ahaztezin horiek dira benetan heltzea eragin digutenak. Baina lehen esan bezala, aspaldiko kontuak dira horiek. Egun ordenagailu eta mugikorrak dira haurren jostailurik preziatuenak, eta horiek gabez ezin dira bizi.

Infancia y cultura visual artikuluan Arthur Efland-ek adierazten duen moduan, el resultado de la cultura visual actual de los niños es una mezcla de diversas producciones culturales que tienen en común ver a los niños como a un grupo específico de consumidores. La infancia se ha convertido en un segmento de mercado ... Ya no se percibe al niño como una mente en desarrollo, sino como a un consumidor.

Haurrek mendekotasun handia dute egun, behin eta berriz ikusten dutenak eragindua. Manipulazio antzeko bat ematen dela esan dezakegu; haurrak ez dira gai ikusten dutenaren aurrean aukeraketa bat egiteko; mutilak Super Man bezalako pertsonai indartsuarekin identifikatzen diren moduan, neskak Hellow Kitty zein Barbie-ak ederrak dituzte eredu. Haiek imitatzeko nahia dute beti; perfektuak dira, eta haien modukoak izateagatik borrokatuko dute. Haien maitasun-platonikoak izanik, haien edertasun-kanona jarraitu eta haien moduko izaerak izatera behartuta ikusten dituzte haien buruak; aldiz, horiek ez lortzekotan, ondorio negatiboak nabarmenak izango dira, beste batzuen artean, frustrazioa, desadostasuna, zoriontasun-eza, ziurtasun-gabezia, beldurra, samintasuna, inbidia, balorazio negatiboak ... Gure burua ez dugu onartuko.

Aniztasuna betidanik existitu izan da, eta askotan hura ez da errespetatua izan; aurretik esan bezala, bikaintasunaren ideia erakutsi digute behin eta berriz, jarraitu beharreko prototipo eta eredu perfektuak, horiek nonahi daude ikusgai. Horren aurrean, hura lortzen ez zuena, baztertua eta mespretxatua izan da. Egun ere, horrelakoak gertatzen dira, eta askotan gainera. Baino aniztasuna errealitate bat da, jazoera bat, eta hura baloratzen irakatsi behar zaie haurrei. Perfekzioa existitzen ez da; beraz, helduok beraiekin eztabaidatuz eta elkarrizketaren bitartez, beraiengan jarrera kritikoa sustatzen ahalegindu beharko ginake. Ikusgai dauden irudi guzti hauek, aproposak ez direnak eta kontsumoa helbru dutenak, eragina dute gugan, eta horregatik, jarrera kritiko bat garatzea ezinbestekoa da; ikusle pasiboak izan beharrean, ikus kultura landu beharko genuke elkarrizketa eta eztabaida sustatuz. Gure ingurunea eta errealitatea ezagutu behar dugu, eta inguratzen gaituen hori kritikoki baloratu.

Arte Ederretan doktoregoa den Alfred Porres-en hitzetan, identificar imagen y realidad de manera tan inmediata conlleva el riesgo de olvidar que la imagen no es la realidad sino una de sus representaciones posibles y que, tras cada representación, siempre hay alguien que media. Irudiak eraikitze bat dira, eta ez dute errealitatea islatzen, baizik eta interesen arabera moldatzen. Askotan, guk egin izan dugun moduan, PhotoShop eta Gimp bezalako programen bitartez, helburu ezberdinekin, errealitatea manipulatu eta gure nahien arabera eraldatzen dugu, irreal bihurtzen dugularik. Horren aurrean, haurrek, transimitu nahi diren mezu horiek irakurtzen eta kritikoki interpretatzen ikasi beharko dute, eta haien ezagutza propioak eraiki; horretarako, era egokian hezi beharko ditugu, haiek izan daitezen haien buruengatik erabaki ditzaten, eta ez gizartea, gugan zeresan handia duena. Horrela, Dewey pedagogo famatuaren hitzetan oinarrituta, pertsonek bere irudia eraiki baino gehiago egin beharko lukete, bere inteligentzia bere sistema soziala berreraikitzeko erabiliz. Beraz, hona hemen erronka berri bat: curriculumak bere baitan hartu kultura bisualaren analisiaren inguruko perspektiba zabalagoa, Fernando Hernandez irakaslearekin bat: el objeto de la educación artística vendría a ser el estudio crítico de la construcción social de la experiencia o la cultura visual.